Met hulp van een Duitse officier ontsnapt aan de razzia
Op de bewuste ochtend van de 16e mei waren er volgens mijn vader vóór 6.00 uur al militairen, waaronder Nederlandse Waffen SS, onder het viaduct (nu Rijksweg A15) aanwezig. Er kwamen posten op straat met een onderlinge afstand van 50 tot 100 meter, zodat zij elkaar konden zien. Mijn vader had een melkzaak en was rond 6.00 uur opgestaan. Hij vertelde, dat alle jongemannen die op straat kwamen richting Parallelweg moesten lopen en naar spoedig bleek op het schoolplein in Giessendam, schuin tegenover de smederij van Dukel, werden vastgezet.
Ik werkte in het Gemeentehuis van Giessendam en wij begonnen normaal om 8.30 uur. Ik was tijdig opgestaan, maar bleef wel binnen. Mijn tante, Aaltje de Jong (of haar zoon Aart), was op de fiets gekomen en vertelde mijn vader dat alle jongens werden opgepakt en op het schoolplein werden vastgezet. We zouden tussen 7.30 en 8.00 uur in de woonkeuken, vlak bij de achterdeur, gaan eten. Mijn moeder was de dag ervoor jarig geweest en een tante uit Koudekerk a/d Rijn was blijven slapen; zij was al in de keuken. Toen ik van boven kwam en nog in de voorkamer was, kwam er een officier van de Waffen-SS het erf op gelopen. Hij vroeg aan mijn vader, die in de schuur was, of hij wat kon drinken. Mijn vader was erg zenuwachtig, maar wees toch naar de achterdeur. Hier ging de officier naar binnen en ging aan de keukentafel zitten, waar hij van mijn moeder een kopje Santé (een theesurrogaat) kreeg. De deur tussen voorkamer en woonkeuken was dicht toen ik daar heen wilde. Ik kwam de woonkeuken binnen en keek recht in het gezicht van die Duitser met de Doodskoppen op zijn uniform. Ik heb niets gezegd, maar heb mijn bord gepakt en ik ben weer naar de voorkamer teruggegaan, waarbij ik de tussendeur sloot. Mijn tante kwam even later ook naar de voorkamer en zij zei, dat ik hem niet zo kwaad moest aankijken, je weet nooit wat hij dan doet.
Vlak daarna komt er een Duitse overvalwagen van onder het viaduct aangereden. Deze stopt voor ons huis en van achter het raam zie ik er gewapende soldaten uitspringen. Eén rent het erf op. Ik roep naar achteren: "Er komt er nog een". In de keuken hoor ik gerommel en Duitse stemmen, maar ik ga uiteraard niet kijken. Dan zie ik die soldaat het erf weer verlaten. Mijn moeder vertelde me later wat er was gebeurd. De soldaat kwam de keuken in, maar sprong bij het zien van die Officier meteen in de houding. Deze zei "Alles in Ordnung" (of zoiets) waarop de soldaat vertrok. Kort daarna vertrok ook de Officier. Hij bedankte mijn moeder voor de thee en zei tot slot: "Das ist kein Krieg, Knaben fangen".
Daarna was er enige paniek in huis. Wij spraken af, dat ik mij niet meer zou laten zien en dat iedereen verder gewoon zijn werk zou gaan doen en mijn zusje naar school zou gaan. Natuurlijk moest iedereen zijn mond houden, omdat je nooit wist wat er nog kon gebeuren. Zo rond 17.00 uur reden veel Duitse auto's de rijksweg op, richting Gorkum. De mensen kwamen weer op straat. Er heerste angst en ontzetting, maar WAT MOESTEN WIJ? Zouden de Duitsers terugkomen als ze iets zouden horen van achtergebleven jongens? Tegen de avond ben ik via het fietspad langs de Rijksweg (zo onopvallend mogelijk) naar familie in Dordrecht gegaan. Daar ben ik een aantal dagen gebleven, totdat mijn ouders hoorden, dat er inmiddels weer gijzelaars thuis kwamen.
Dit verhaal, dat zo ongelooflijk en zo schrijnend voor de achtergebleven families was, hebben wij weinig verteld. Uiteraard staat het in mijn gedachten gegrift, maar hoe vertel je dat je door een Officier van de Waffen-SS gespaard bent gebleven voor de gevolgen van die dramatische razzia?
Jan Hoogendoorn
(30-10-1924)