De kinderen van Jan Biesheuvel sturen me in december 2020 de volgende mail: "Naar aanleiding van mijn aanwezigheid bij de indrukwekkende onthulling van het monument op de Sluisweg op 3 oktober jl. in Hardinxveld zijn mijn zus en ik nog eens in de papieren van onze vader, Jan Biesheuvel, gaan kijken. Wij vonden het bijgaande verslag dat hij zelf heeft geschreven. Met ons heeft hij over deze periode nauwelijks gesproken omdat hij er liever niet teveel aan herinnerd wilde worden. Misschien kunt U dit verslag toevoegen aan het persoonlijk verhaal in het door U ontworpen Digitaal Monument Merwedegijzelaars."

Hieronder volgt dit verslag:

Verslag periode 7 juli 1944 t/m 5 mei 1945

Na verblijf van 7 weken in concentratiekamp Amersfoort op 7 juli 1944 naar Duitsland getransporteerd, per trein vertrek 4.30 uur.

Aankomst ’s avonds 8 uur (20 uur) in Skopau als dwangarbeiders. Andere dag daarop moesten degenen die bouwvakker waren zich melden; timmerlieden, metselaars, schilders, betonwerkers e.d. waaronder ook ondergetekende. In totaal waren we met 56 personen.

In zgn. overvalwagens van de Sicherheitspolizei werden wij als gevangenen afgevoerd naar het plaatsje Spergau. Hier was een kamp van gevangenen, gelegen onder de rook van de fabriek “Leuna-Werken” van I.G. Farben. Wij moesten in dit kamp barakken herstellen die tijdens de bombardementen op de fabriek waren beschadigd en/of vernield. Na 2 weken was dat niet meer nodig, want na een zwaar bombardement op de fabriek werd ook het kamp getroffen en volledig in brand gezet. Alles ging verloren.

Wij moesten toen weer te voet terug naar Skopau, een loopafstand van vele uren onder bewaking van de Polizei. Geen prettige ervaring. Na de nacht doorgebracht te hebben in een barak te Skopau moesten wij bouwvakkers weer uittreden en werden op transport gesteld naar Zöschen. Daar aangekomen moesten wij tenten en barakken van hardboard oprichtend en een geheel nieuw kamp daarvan bouwen. De ontvangst daar ter plaatse was door de bewakers zeer slecht en wreed. Slaan met zgn. zwepen was aan de orde van de dag. Andere gevangenen moesten weer de afrasteringen om het terrein, waarop het kamp moest verrijzen aanbrengen, prikkeldraadafscheiding, hoogte plm. 3.00 meter. Dagelijks kwamen er meer gevangenen in het kamp in wording aan.

Na plm. 2 maanden waren naar schatting 700 personen aanwezig. De behandeling door de bewakers was zeer slecht, daarbij slecht eten. Hard en lang werken, veelal van 5 uur ’s morgens tot 7 uur ’s avonds. En dat eiste zijn tol. Vier van onze bouwvakkers waren hierdoor reeds overleden. Onder de overige gevangenen waren dagelijks ook doden te betreuren. Wij werden ook ingezet om permanente huisvesting voor de bewakers en de leiders te bouwen.

Eind december 1944 werd ik en drie van mijn collega’s timmerlieden uit het kamp ontslagen en ondergebracht in zgn. vrij lager te Weissenfels. Vrij was dat weer niet. Wij bleven onder Polizei-toezicht staan. Om de andere dag werden wij gecontroleerd of wij ons werk wel deden en ons aan de regels hielden die ons waren opgelegd, zwijgplicht.

Wij moesten werken in een timmerfabriek van de firma Otto Zweigel te Weissenfels t.b.v. het kamp Zöschen; tafels, stoelen en banken maken. Dit tot het einde van de oorlog. Alles was ten gunste en onder dwang voor de “Leuna Werken”, I.G. Farben.

Ik wil hiermede nog mijn mening kenbaar maken over het kamp Zöschen – het kamp zou een Arbeitserziehungslager geweest moeten zijn – maar mijn bevindingen en velen van mijn medegevangenen zijn van oordeel dat het ten laatste een vernietigingsLager was, gelet op het aantal doden dat er dagelijks was. De omstandigheden waren erbarmelijk en gezondheidszorg was minimaal of niet aanwezig.

De condities waaronder in dit lager moest worden gewerkt waren onmenselijk en kunnen als slavernij worden beschouwd.

Omtrent de 56 bouwvakkers die uittraden in Skopau, hebben het er in Zöschen 24 personen niet overleefd.

Mij is eens bericht dat ter plaatse in Zöschen een monument is opgericht ter nagedachtenis aan de vele gevangenen die daar aan alle ontberingen zijn overleden. Nu genoeg hierover, geen details hiervan. Het zou weer teveel losmaken, dit liever niet meer.

J. Biesheuvel
Nassaustraat 8
3372 EE Hardinxveld-Giessendam

Via Cor Bart, initiatiefnemer van de website over de gijzelaars uit Beverwijk en omgeving, vernam ik per mail in februari 2011 het volgende bericht: Jaap Epskamp (gijzelaar uit Beverwijk) heeft verteld dat Jan Biesheuvel uit Hardinxveld eerst naar Spergau is geweest met een groep van 50 mannen. Nadat kamp Spergau bij de bombardementen van 28 en 29 juli 1944 volledig vernield was, werden alle gevangenen van kamp Spergau waaronder de 50 Hollanders teruggebracht naar Schkopau. Op 20 augustus 1944 werd Jan en een groep bouwvakkers naar Zöschen gebracht om daar te helpen kamp Zöschen op te bouwen. Sinds begin augustus 1944 waren reeds een aantal Hollanders bezig met de opbouw. (Zie bijv. ook  http://razziabeverwijk.nl/persoon/159/arie-kooiman)

Op de documenten vanuit Kamp Amersfoort (oa transportkaart) staat een geboortedatum vermeld die niet correct is. Op de gezinskaart van de familie Biesheuvel is te lezen, dat Jan Biesheuvel op 25 maart 1922 geboren is en niet op 28 december 1919.