Als reactie op het doodschieten door het verzet van een drietal N.S.B.’ers op 6, 13 en 14 april 1944 besloot de Duitse bezettingsmacht een Razzia te houden in Beverwijk en Velsen-Noord.

De razzia van 1-2 oktober 1944 in Putten als represaille voor de aanslag op twee officieren en twee korporaals van de Duitse Wehrmacht.

In het najaar van 1944 voltrok zich een van de grootste rampen uit de geschiedenis van de streek tussen Maas en Peel. Meer dan 3000 mannen en jongens werden met geweld bijeengedreven en naar Duitsland gedeporteerd om er slavenwerk te verrichten.

In april 1944 werd in Groningen als represaillemaatregel een razzia gehouden, onder andere in de dorpen Bedum en Middelstum. De opgepakte gijzelaars werden vastgezet in Kamp Amersfoort en daarna doorgestuurd naar werkkampen in Duitsland. De groep gijzelaars uit Groningen was ingedeeld bij de Merwedegijzelaars en de groep uit Beverwijk.

Als in mei 1944 niemand zich meldt voor de moord op twee NSB'ers, besluiten de Duitse bezetters over te gaan tot een vergeldingsrazzia. Honderden jongemannen worden rond rivier de Merwede opgepakt en afgevoerd. De vader van Anja van der Starre was een van deze zogenoemde Merwedegijzelaars. Zij vertelt in het radioprogramma Dijkstra en Evenblij Ter Plekke hoe de gebeurtenis tot op de dag van vandaag impact heeft op haar familie.

De toekomst van de plaquette voor de Merwedegijzelaars bij het verenigingsgebouw van Speed ‘74 in Hardinxveld-Giessendam is veiliggesteld. In een overeenkomst is het onderhoud van de omgeving en het behoud van de plaquette bij sloop of andere bestemming van het voormalig schoolgebouw vastgelegd. Ook over de jaarlijkse herdenking door de Calvijn zijn afspraken gemaakt. De overeenkomst is dinsdag 31 augustus 2021 door de betrokken partijen ondertekend.

In partycentrum 'de Lockhorst' in Sliedrecht werd donderdag 16 mei 2019 een herdenkingsbijeenkomst gehouden '75 jaar Merwedegijzelaars'.

De omgeving van het oorlogsmonument aan de Sluisweg in Hardinxveld-Giessendam is begin 2022 aangepast. Ook het in oktober 2020 jaar onthulde monument ter nagedachtenis aan de Merwedegijzelaars is een klein stukje verplaatst.

De website over de Merwerazzia op 16 mei 1944 wordt voor de eeuwigheid opgeslagen in het webarchief van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Doel van het digitale archief is onder meer het bewaren van culturele en wetenschappelijke websites.

Anja vertelt in het programma Bernadette op MerweTV iets over de Merwedegijzelaars.

Het monument voor de Merwedegijzelaars in Werkendam is vrijdag 13 augustus voor de derde keer in een aantal weken het doelwit geworden van vandalisme. Tot groot verdriet van Piet Kramer en Anja van der Starre. Hun beider vaders werden in 1944 opgepakt tijdens een razzia en te werk gesteld in Duitsland.

Artikel in Biesboschmagazine van januari/februari 2009.

In de Grote kerk in Sliedrecht werd woensdagochtend een herdenking gehouden voor de razzia van 16 mei 1944 waarbij de Merwedegijzelaars werden opgepakt.

Filmmaker Gert Romijn uit Boven-Hardinxveld heeft een nieuwe film gemaakt waarin hij de totstandkoming en onthulling van het monument voor de Merwedegijzelaars in beeld gebracht heeft.

Artikel in Reformatorisch Dagblad d.d. 15 mei 2009

Artikel op Historiek.net (april 2010)

Paginagroot artikel in Het Kompas Hardinxveld-Giessendam en Sliedrecht d.d. 10 april 2019.

Hardinxvelder Kim Putters hield donderdag 19 april 2018 een toespraak tijdens de jaarlijkse herdenking in Kamp Amersfoort. ,,Ik ben 28 jaar na de oorlog geboren, maar dit gebeurde in mijn dorp. De familienamen worden door mijn vrienden gedragen, hun familiegeschiedenissen zijn vermengd geraakt met de mijne.''

Judith Brinkman - een nabestaande van een omgekomen Merwedegijzelaar -  schreef een verhaal met de titel 'Helsluis', over de oorzaak en aanleiding van de Merwederazzia van 16 mei 1944. Op 11 april werd het eerste exemplaar overhandigd aan Marius den Breejen, die tijdens deze razzia werd opgepakt. Het boekje is geschreven voor kinderen uit de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs in Hardinxveld-Giessendam en Sliedrecht.

Het was één van de slechtste plekken waar je in Nederland kon zitten in de oorlog: het relatief onbekende Kamp Amersfoort. Verscholen in de bossen voerde de lokale SS een regime van totale willekeur onder leiding van de beruchte nazi-beul Kotälla. Gevangenen werden gefusilleerd of stierven door honger, ziekte en mishandelingen. Deze uitzending van het programma Kruispunt met de titel De laatste ooggetuigen van kamp Amersfoort werd uitgezonden op zondag 4 mei 2014 door de RKK.

Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), heeft donderdag 19 april 2018 stilgestaan bij de gevangenneming van honderden mensen uit deze regio tijdens de Tweede Wereldoorlog. Putters verzorgde dit jaar een lezing bij de herdenking van Kamp Amersfoort, dat op 19 april 1945 werd overgedragen aan het Rode Kruis.

Merwedegijzelaar Job van der Linden (1919-2012) vertelt in een indrukwekkend filmpje: 'Die dertien maanden verdwijnen nooit meer uit je gedachten'.

Judith Brinkman heeft een boekje geschreven voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs in Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam. In het boekje wordt het verhaal van de Merwederazzia verteld door de ogen van het meisje Anna.

CS De Hoven Calvijn in Hardinxveld-Giessendam heeft in 2018n de plaquette van de Merwedegijzelaars geadopteerd. Op 17 mei hielden ze er een herdenking.

Het begon als de zoektocht van de Sliedrechtse Anja van der Starre naar het verhaal van haar vader. Nu staan de Merwedegijzelaars plotseling centraal in heel Nederland. Artikel in AD/De Dordtenaar, 13 april 2019

Teun van der Welle, een van de laatst levende slachtoffers van de Merwederazzia, is afgelopen zaterdag 23 oktober op 100-jarige leeftijd overleden. Hij woonde en werkte in 1944 korte tijd op een boerderij aan de Molendijk in Sliedrecht waar hij als 23-jarige jongeman werd opgepakt bij een razzia.

Op maandag 7 oktober 2019 werden er in Sliedrecht op 3 verschillende locaties Struikelstenen gelegd door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig.

Artikel in Het Kompas Sliedrecht d.d. 10 oktober 2019.

,,Van de Merwedegijzelaars leeft bijna niemand meer, maar ook voor de nabestaanden is de komst van het monument ontzettend belangrijk.’’ De Sliedrechtse Anja van der Starre is dolblij dat dat haar vader en zijn lotgenoten eindelijk erkenning krijgen: ,,De aanhouder wint, daar ben ik trots op.’’

'Zou je lid worden van de NSB als al je vrienden lid worden?' Het is één van de indringende vragen in het 'Dilemma-bos' in de expositie De Biesbosch 75 jaar bevrijd'. De expositie geeft een compleet beeld van alles wat zich afspeelde in de Biesbosch in de vijf wrede oorlogsjaren. De expositie in het Biesbosch Museumeiland schetst niet alleen een beeld van de Biesbosch-crossings tussen bezet en bevrijd gebied in de laatste oorlogswinter, maar ook van de Merwedegijzelaars, van de 75 Duitse soldaten die gevangen werden genomen, van onderduikers en van verstopte binnenvaartschepen.

Kamp Amersfoort werd op 19 april 2020 precies 75 jaar geleden door de Duitsers overgedragen aan het Rode Kruis. Door het coronavirus was samenkomen voor de herdenking dit jaar niet mogelijk, maar een speciale tv-uitzending bood uitkomst.

Hij maakte al talloze beelden, maar zijn nieuwste beeld roept zoveel emoties op dat Richard van der Koppel er zelf stil van is. ,,Ik heb een heel gevoelige snaar geraakt.’’  

De onthulling van drie monumenten voor slachtoffers van de Merwederazzia werd door de coronacrisis uitgesteld. Om de Merwedegijzelaars toch te gedenken, is het nu mogelijk een online gedenkhart te plaatsen op www.merwedegijzelaars.nl.

De drie monumenten ter nagedachtenis aan de Merwedegijzelaars worden zaterdag 3 oktober onthuld in Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam. De onthulling zou op 16 mei hebben plaatsgevonden, maar vanwege de coronamaatregelen moest die worden uitgesteld.

In drie gemeenten worden begin oktober drie monumenten onthuld die herinneren aan de Merwedegijzelaars. Onderzoekster, schrijfster en nabestaande Anja van der Starre heeft zich jaren ingespannen voor de komst van de monumenten. “Ik zie dat er nog veel leed is in families, onderdrukte emoties van een familietrauma,” vertelt ze, “daarom is een monument belangrijk."

Achtergrondartikel over de naderende onthulling van het monument ter nagedachtenis aan de Merwedegijzelaars.

Na 76 jaar hebben de Merwedegijzelaars eindelijk hun monument. Monumenten om precies te zijn. Zaterdag werden ze onthuld in Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam. ,,Papa, wat hadden mama, Heleen en ik er veel voor gegeven om jou van dit moment getuige te kunnen laten zijn. Hoe jij bent omgegaan met wat jou als 19-jarige jongen is overkomen, verdient alle respect’’, aldus initiatiefnemer Anja van der Starre.

"Sliedrechters zijn een beetje van handen uit de mouwen en we gaan weer aan de slag. Het leek erop dat er niets meer aan de hand was, maar dat was niet zo", zegt Dirk van der Borg, burgemeester van Sliedrecht. Volgens de burgemeester zit er ook tientallen jaren na de razzia nog veel verdriet in het dorp.

Opgewekt, kras en gezellig. Martinus Bos is inmiddels 95, maar dat is hem niet aan te zien. De hoogbejaarde Sliedrechter woont inmiddels al een aantal jaar in Bleskensgraaf. Hij was onderdeel van een belangrijk stuk in de Sliedrechtse en ook wel vaderlandse geschiedenis. Samen met nog honderden andere jonge mannen wordt Bos tijdens een vergeldingsrazzia op 16 mei 1944 opgepakt

Op ceremoniële wijze en in aanwezigheid van het voltallige College van B & W zijn dinsdagmorgen 11 april 2024 twee struikelstenen toegevoegd aan de 37, die al zijn aangebracht in het dorp. De Duitse kunstenaar Gunter Demnig gaf de stenen een plaatsje. Ter herinnering aan Merwedegijzelaar Arie Kors Groeneveld aan de Rivierdijk en ‘onderduikzusje’ Elly Sanders aan de Hugo de Grootstraat.

Slechts 40 genodigden konden door de coronamaatregelen de onthulling van het monument voor de Merwedegijzelaars bijwonen. Een ander deel van de genodigden kon in partycentrum de Lockhorst meeluisteren en -kijken of via een livestream. Op drie locaties (Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam) is zaterdag 3 oktober 2020 een monument onthuld.

In Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam werden zaterdag 3 oktober 2020 drie monumenten onthuld ter nagedachtenis aan de Merwedegijzelaars. „Ik ben blij dat hun verhaal op deze manier wordt doorgegeven aan volgende generaties.”

Martin Egas uit Hardinxveld-Giessendam legt al meer dan 20 jaar lang samen met zijn zoon een krans op 4 mei voor de Merwedegijzelaars. Hij kan zich voorstellen dat andere nabestaanden ook eens de krans willen leggen.

Piet Kramer is samen met zijn zus Riet Berendsen uit Oosterhout intensief betrokken bij het herinneringsmonument. Vader Ko was één van de Merwedegijzelaars.

"Ik ben zo dankbaar dat we dit mogen doen voor al die Merwedegijzelaars. We hebben al een bezoek gebracht aan de werkplaats van Richard van der Koppel om het beeld te bekijken. Ik was in tranen. Ook de uitleg bij het beeld, dat raakte me echt", zo vertelt Piet. Als hij het bezoek aan de werkplaats van de kunstenaar in zijn herinnering terughaalt, is hij opnieuw geroerd.

In Hardinxveld-Giessendam zijn maandagmiddag 16 mei door leerlingen uit klas 3HE van het Calvijn de Merwedegijzelaars herdacht. Dit deden zij bij de voormalige School met de Bijbel, waar 78 jaar geleden, op 16 mei 1944, honderden jonge mannen tussen de 18 en 25 jaar werden samengebracht.

Stichting Struikelstenen Sliedrecht heeft zaterdag 28 mei 2022 een zestal stenen vervangen. Op de nieuwe stenen staat de toevoeging ‘Merwedegijzelaar’. Dat gebeurde bij het station van Sliedrecht, aan de Stationsweg, de Molendijk (2x), de Parallelweg en Rembrandtlaan.

Al bijna 25 jaar zoekt Anja van der Starre naar antwoorden op haar vragen over de Merwederazzia op 16 mei 1944. Vandaag is het tachtig jaar geleden dat zo’n zeshonderd jonge mannen in Slledrecht, Hardinxveld-Giessendam, Gornchem, Werkendam en Biesbosch werden opgepakt door de Duitsers en op transport gesteld naar Kamp Amersfoort en de Duitse kampen. Tientallen van hen keerden nooit meer terug, anderen waren voor hun leven getekend door het geweld en de barre leefomstandigheden in de kampen.

Werd eerder op donderdag 16 mei al een herdenking gehouden bij het monument van de Merwedegijzelaars, waarbij de zorg voor het monument werd overgedragen door de Anne de Vriesschool aan de Oranje Nassauschool, ook in de avond was er een bijeenkomst bij het monument.

In Sliedrecht werd donderdagochtend stil gestaan bij de slachtoffers van de razzia van 1944 bij het monument voor de Merwedegijzelaars. De razzia is dit jaar tachtig jaar geleden. Ook werd het monument aan de Adriaan Volkersingel die ochtend overgedragen aan de Oranje Nassauschool.

Het is vandaag (donderdag 16 mei) precies 80 jaar geleden dat bij een razzia in Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam 589 jonge mannen tussen de 18 en 25 jaar werden opgepakt. Sommigen kwamen nooit meer thuis. Dit werd vandaag herdacht in het baggerdorp.

Nederlands Instituut voor OorlogsDocumentatie

Website met 180.000 namen van overledenen in oorlogen.

De Stichting 1940-1945 verleent diensten aan verzetsdeelnemers, vervolgingsslachtoffers en burger-oorlogsgetroffenen uit de jaren 1940-1945 en aan hun nabestaanden.

Site over Herdenken, Vrijheid Vieren, Monumenten en Educatie.

Als u tijdens de Tweede Wereldoorlog gijzelaar of represailleslachtoffer bent geweest, of weduwe bent van iemand die dit heeft meegemaakt, dan kunt u een aanvraag indienen bij de Pensioen- en Uitkeringsraad in Heerlen.

De Documentatiegroep 1940-1945 werd in 1963 opgericht door geinteresseerden in de Tweede Wereldoorlog. De groep stelt zich ten doel de belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog te bevorderen.

The International Tracing Service (ITS) in Bad Arolsen serves victims of Nazi persecutions and their families by documenting their fate through the archives it manages.

The ITS preserves these historic records and makes them available for research.

Graag wijzen wij u op deze website waarin op dit moment 315.000 personen in gezinsverband zijn gekoppeld. De informatie is afkomstig uit DTB en BS alsmede particuliere archieven. De zoekresultaten kunnen worden gebruikt om gericht verder te zoeken andere bronnen die op internet te vinden zijn.

Officiële website van het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort.

Böhlen BRABAG en Grasleben Gazelle vielen onder Buchenwald.

In mijngangen was de onderaardse fabriek waar de V1 en de V2 gebouwd werden.

Hier vindt u een overzicht van de archieven en collecties over de Duitse Kampen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in ons land hebben bestaan.

Officiële website Nationaal Monument Kamp Vught

In dit document, op pagina 2, 3 en 4, wordt (in de Duitse taal) informatie gegeven over buitenlandse dwangarbeiders in de kampen rond Leipzig, waaronder Espenhain.

Een vierenhalve minuut durend filmpje over Kamp Amersfoort.

Op deze website vindt u informatie over het voormalige concentratiekamp Neuengamme en over de activiteiten en uitgaven van de Stichting Vriendenkring Neuengamme.

Laatste rustplaats van Nederlandse oorlogsslachtoffers.

Site van het Nationaal Comité 4 en 5 mei met een overzicht van meer dan 3.000 oorlogsmonumenten in Nederland.

Online gedenkboek van oorlogsslachtoffers in Duitsland.

Duitse website van een werkgroep die zich bezig houdt met dwangarbeid in de deelstaat Schleswig-Holstein.

Je verdiepen in het Nederlandse oorlogsverleden begint op Oorlogsbronnen.nl: ons gezamenlijke geheugen van de Tweede Wereldoorlog.

Oorlogsmusea.nl is de plaats om uw uitstapje naar een museum, monument of bezienswaardigheid over de Tweede Wereldoorlog te bepalen en er uw mening over te geven. Via de kust van Normandië, een sprong in Nederland en de bossen van de Ardennen reikt de site tot in het hart van Duitsland.

Oorlogslevens is het startpunt voor uw zoektocht naar personen tijdens de Tweede Wereldoorlog, op basis van beschikbare bronnen.

De gemeente Grasleben en omgeving waar de schacht Gerhard gelegen was.

Heimatverein Lippendorf, Kieritzsch en omgeving.

Böhlen - Website van de gemeente Böhlen bij Lippendorf (Leipzig)

Deze blog is een initiatief van stichting Hart voor Kamp Amersfoort in samenwerking met stichting Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Het doel is om via dit medium de families te zoeken van oorlogsslachtoffers.

Meer informatie in het Duits over de zoutmijn in Walbeck.

Vliegtuigmotoren in licentie voor Daimler-Benz.

Vliegtuigmotoren in licentie voor BMW.

Merwedegijzelaars waarvan de achternaam begon met de letters S t/m Z zijn vastgehouden in een werkkamp in Mascherode en tewerk gesteld bij de Firma Büssing. In Braunschweig was ook nog een ander kamp het Braunschweiger KZ-Außenlager Schillstraße. Dit was een ArbeitsErziehungslager van het ergste soort. Vernietiging van Joden door arbeid was het devies.

Klik op deze site op Document(en) bekijken en zie 24 afbeeldingen van krijgsgevangenen die in de zoutmijnen in de buurt van Walbeck (Grasleben/Weferlingen) gevangen zaten en in de mijnen tewerk gesteld waren.

Site met allerhande informatie rondom de bevrijding van Braunschweig en omgeving in april 1945.

Link naar de fabriek in Böhlen met oude foto's.